Paluch koślawy – popularnie nazywany haluksem
Paluch koślawy (hallux valgus) jest najczęstszą deformacją stopy polegającą na nadmiernym ustawieniu palucha w stronę boczną stopy z jego pronacją i postępującą szpotawością pierwszej kości śródstopia. Często takiemu stanowi towarzyszy deformacja reszty palców oraz bolesny guzek występujący na przyśrodkowej stronie pierwszej kości śródstopia. Choroba ta może dotyczyć ponad 35% osób w wieku powyżej 65 lat i w większości przypadków występuje obustronnie. Paluch koślawy jest schorzeniem, które zdecydowanie częściej dotyka kobiet. Jest to związane między innymi z częstszym noszeniem obuwia z wąskim czubkiem oraz wysokich obcasów. Do innych czynników predysponujących zaliczamy także:
– czynniki genetyczne (potwierdzeniem tego jest występowanie tej choroby również u dzieci),
– płaskostopie,
– nadmierną pronację stopy,
– wiotkość wielostawową,
– stany pourazowe (złamania paliczków, amputacja drugiego palca, uszkodzenie aparatu więzadłowego stawu śródstopno-paliczkowego pierwszego),
– choroby nerwowo-mięśniowe,
– reumatoidalne zapalenie stawów (ponad 60% chorych na RZS ma również koślawość palucha)
– i wiele innych…
Chociaż zwykle pacjenci zwracają uwagę na deformację palucha, schorzenie to jest złożonym, wielopłaszczyznowym i postępującym zniekształceniem całej stopy.
Jakie są objawy oraz jak przebiega choroba?
Na samym początku, we wczesnym stadium choroby, problem palucha koślawego stanowi jedynie defekt kosmetyczny. Pacjentki zgłaszają brak możliwości noszenia butów z wąskim przodem oraz na obcasie. Z czasem pojawia się ból – początkowo w miejscach źle dopasowanego obuwia, a następnie podczas chodzenia – pod częścią środkową przodostopia. W wyniku rozwoju choroby może dojść do licznych otarć skóry, stanów zapalnych, a także ograniczenia ruchomości oraz niestabilności w stawie śródstopno-paliczkowym pierwszym. W zaawansowanym stadium choroby pacjent zgłaszający się do lekarza może również utykać.
Standardowym badaniem obrazowym pomocnym w diagnostyce palucha koślawego jest badanie RTG.
Jakie są sposoby leczenia palucha koślawego?
We wczesnych stadiach choroby wykorzystujemy metody nieoperacyjne. Mają one głównie na celu zmniejszenie objawów choroby. Należą do nich:
– noszenie obuwia z szerokim przodem, na niskim obcasie, z elastyczną podeszwą,
– stosowanie wkładek odciążających przodostopie,
– wykorzystanie fizjoterapii, w tym zabiegów z zakresu fizykoterapii.
Leczenie operacyjne rozważamy w przypadku postępującego charakteru choroby mimo zastosowania metod zachowawczych oraz nieustępującego bólu. Jego celem jest korekta kształtu stopy, tak aby przywrócić prawidłowe stosunki anatomiczne i sposób obciążenia stopy. Dodatkowo pozwala na poprawę estetyki stopy, eliminuje konflikt z obuwiem oraz likwiduje bądź znacznie zmniejsza odczucia bólowe. Istnieje wiele metod operacyjnych, które są dobierane do rodzaju deformacji. Najczęściej operacja polega na wykonaniu osteotomii, czyli kontrolowanym przecięciu i następnie modelowaniu struktur kostnych. W zależności od obrazu klinicznego osteotomii możemy poddać zwykle pierwszą kość śródstopia lub paliczek bliższy palucha. W wyjątkowo ciężkich przypadkach leczenie operacyjne polega na przeprowadzeniu artrodezy stawu śródstopno-paliczkowego pierwszego, czyli jego celowemu usztywnieniu lub wykonaniu częściowej resekcji tego stawu. W większości przypadków leczenie operacyjne pozwala na pełną korekcję deformacji stopy. Mimo to należy pamiętać, że jest to schorzenie, które może prowadzić do nawrotów deformacji i konieczności ponownego leczenia operacyjnego.
Jak przebiega hospitalizacja w naszym szpitalu?
Standardowo operacja trwa około godziny i jest wykonywana w znieczuleniu podpajęczynówkowym, w którym uzyskujemy czasowe i odwracalne przerwanie przewodnictwa nerwowego (czuciowego jak i ruchowego) co skutkuje brakiem czucia bólu, temperatury, dotyku jak i możliwości ruchu w obszarze znieczulonym. Od razu po zabiegu pacjentowi zostaje założony but ortopedyczny odciążający przodostopie (tzw. sandał gejszy). Zaleca się stosowanie takiego buta przez okres 6 tygodni, tak aby tkanki kostne uległy prawidłowemu zrośnięciu. Dodatkowo nasi lekarze zalecają jak najczęstsze utrzymywanie operowanej kończyny w elewacji, czyli uniesieniu co przynosi efekt przeciwobrzękowy. Po wykonaniu zabiegu pacjent pozostaje w szpitalu przez 1-2 doby. Przy okazji wizyty kontrolnej, która odbywa się po 14 dniach ściągane są szwy.
Bibliografia:
– “Ortopedia i traumatologia”, Andrzej Nowakowski, Tomasz Mazurek
– Wiktora Degi ortopedia i rehabilitacja, red. Naukowa – Jacek Kruczyński, wyd. 3, 2023
– “Fizjoterapia w ortopedii”, Dariusz Białoszewski